Բուժում
Նախնադարյան հասարակության մեջ, հատկապես մայրիշխանության շրջանում, բժշկի դերը կատարել է մայրը:
Հին Հայաստանում բժշկությունը եղել է մշակույթի կարևոր մասը:
Ուրարտական և ավելի վաղ շրջանների բնակավայրերի պեղումները վկայում են բժշկական արվեստի բարձր մակարդակի մասին:
Հայ դասական բժշկության զարգացման վաղ շրջանը սերտորեն կապված է եղել հունական դպրոցի գործունեության և անտիկ հեղինակների երկերի թարգմանության հետ, հետեւապես անտիկ գիտությունը մեծապես ազդել է միջնադարյան հայ բնափիլիսոփաների ու բժիշկների աշխարհայացքի վրա:
Հայոց Վերածննդի դարաշրջանում մեծ համբավ է ունեցել Անիի եւ Կիլիկիայի բժշկական դպրոցների գործունեությունը:
Բարձր են գնահատվել Մեծն Մխիթարի գլուխգործոց «Ջերմանց մխիթարություն» աշխատությունն ու նրա բերած ավանդը ախտաբանության, մահճաբանության և դեղագիտության բնագավառներում, ինչպես նաեւ Ամասիայի, Սեբաստիայի, Եվդոկիայի ու Նոր Ջուղայի բժշկական դպրոցների գիտական ժառանգությունը:
Հայկական ժողովրդական բժշկության փորձը անսպառ աղբյուր է եղել մեր դասական բժշկության զարգացման համար:
պրոֆ. Ստելլա Վարդանյան
Մախոլդի ինհալյատորը նախատեսված է շնչական ուղիների, սիրտ-անոթային և նյարդային համակարգերի հիվանդությունների բուժման և կանխարգելման համար
Հանքային ջրի բաժակները 19-րդ դարում հորինել են Շվեյցարիայի բուժավայրերում: Հանքային ջուրը անհրաժեշտ էր խմել մեծ քանակով` 5լ և ավելի, քայլելով: Սակայն քայլելիս գլանաձև բաժակից ջուրը թափվում էր, իսկ տափակից` ոչ: Թթու կամ տաք հանքային ջուրը խմելիս ատամները դեղնում են ու փչանում, մինչդեռ ծորակից խմելու դեպքում ջուրը շրջանցում է ատամները և կուլ գնում: Հետագայում նման բաժակներ սկսեցին պատրաստել նաև Հայաստանի հանքային ջրերի բուժավայրերում` Ջերմուկում, Արզնիում, Դիլիջանում և այն:
Ներարկիչի տարբեր չափի և նշանակության ասեղները օգտագործվել են հեղուկ դեղերը ենթամաշկային, միջմկանային և ներերակային եղանակով օրգանիզմ ներմուծելու, ինչպես նաև այլ բուժական ու ախտորոշիչ պրոցեդուրաներ կատարելու նպատակով: Ասեղները պահվել են չժանգոտվող մետաղյա տուփերի մեջ:
Վիրաբուժության մեջ օգտագործվում են ամենատարբեր տեսակի, չափի ու նշանակության գործիքներ, որոնք դարերի ընթացքում կատարելագործվել են վիրաբույժի աշխատանքը հեշտացնելու և ավելի արդյունավետ դարձնելու նպատակով:
Տուփի ներսային մակերեսին գրված է ,,ՌԽՍՖՀ սոցիալական ապահովության նախարարություն: Աչքի ապակյա պրոթեզների և լսողական սարքերի Մոսկվայի ֆաբրիկա”: Տուփը պարունակում է տարբեր տեսակի, չափի և գույնի 66 (6 հատը պակասում է) ապակյա աչքեր, որոնք ակնաբույժի ցուցումով տեղադրվում են աչքը կորցրած մարդու ակնակապիճում` կոսմետիկ նպատակով: Գնվել է 2013 թ. Երևանի հնաշուկայից:
Տարբեր նշանակության բժշկական գործիքներ են թիակը, սկարիֆիկատորը, դեղագործական պլաստմասե շպատելը և մետաղյա ունելին:
Բժշկական բանկան կոր հատակով, հաստ եզրերով, 30-70 մլ ծավալով ապակյա անոթ է, որը բժիշկները օգտագործել են սկսած 16-րդ դարից: Հնում ապակու փոխարեն օգտագործվել են նաև կավե, կոտոշե, մետաղե բանկաներ: Բանկաներ դնելու միջոցով բուժել են բրոնխիտ, թոքաբորբ, նյարդաբորբ, նյարդացավ և այլն:
Ատամնաբուժական գործիքները լինում են տարբեր չափի, ձևի ու նշանակության: Դրանք դարերի ընթացքում աստիճանաբար կատարելագործվել են, ավելի հարմար դարձնելով բժշկի շխատանքը և արդյունավետ` բուժումը:
Ռազմա-դաշտային վիրաբույժի գործիքների գրպանի լրիվ համալիրը իրենից ներկայացնում է քաթանե փաթաթովի պայուսակ, որի գրպանիկներում դրված են վիրաբույժի համար ամենաանհարաժեշտ գործիքները. զոնդ, կատետեր, մկրատ, նշտար, սափրիչ, սեղման, վիրաբուժական թել, ասեղներ, ունելի և այլն:
Հանքային ջրի բաժակները 19-րդ դարում հորինել են Շվեյցարիայի բուժավայրերում: Հանքային ջուրը անհրաժեշտ էր խմել մեծ քանակով` 5լ և ավելի, քայլելով: Սակայն քայլելիս գլանաձև բաժակից ջուրը թափվում էր, իսկ տափակից` ոչ: Թթու կամ տաք հանքային ջուրը խմելիս ատամները դեղնում են ու փչանում, մինչդեռ ծորակից խմելու դեպքում ջուրը շրջանցում է ատամները և կուլ գնում: Հետագայում նման բաժակներ սկսեցին պատրաստել նաև Հայաստանի հանքային ջրերի բուժավայրերում` Ջերմուկում, Արզնիում, Դիլիջանում և այն:
Էսմարխի բաժակը կարող է պատրաստված լինել մետաղից, ռետինից, ապակուց և այլ նյութերից: Տարողությունը կազմում է 1-3լ.: Ստորին ծայրին ամրացված է 2մ երկարությամբ ռետինե խողովակ, որի ծայրին կա ծայրակալ: Հարմարանքը հորինել է գերմանացի բժիշկ Ֆ. Էսմարխը և նախատեսված է հոգնայի միջոցով ուղիղ և հաստ աղիների լվացումներ կատարելու, ինչպես նաև այդ օրգանների մեջ դեղալուծույթներ ներարկելու համար:
Թանգարանում պահվում են տարբեր նշանակության մետաղյա գործիքներ, օրինակ ատաղծագործի սղոցներ, ունելի և այլն, որոնք հին բժիշկները օգտագործում էին ջնջխված կամ գանգրենայի ենթարկված վերջույթը անդամահատելու նպատակով: Նկարից երևում է, որ մեծ սղոցի բռնակը փայտից է, իսկ փոքրինը` խողովակավոր ոսկրից:
Մինինի լամպը կամ Կապույտ լույսը սարք է, որը կապույտ ապակիով շիկացման լամպի ինֆրակարմիր ճառագայթումը ֆոկուսացնելով ստեղծում է տաքացնող բուժական էֆեկտ: Այդ սարքով կարելի է բուժել հարբուխ, վերին շնչուղիների բորբոքում, ներքին ականջաբորբ, հայմորիտ, ցավով ուղեկցվող ախտաբանական վիճակներ և այլն: Սարքը հորինել է ռուս բժիշկ Ա. Մինինը (1851-1909):
Չժանգոտվող մետաղից պատրաստված տարբեր չափերի ստերիլիզատորները բժշկության մեջ օգտագործվել են ներարկիչները և ասեղները ջրի մեջ եռացնելով մանրէազերծելու և այդ վիճակով պահելու նպատակով:
Մանրէազերծված ներարկիչ և ասեղներ պահելու մետաղե ֆուտլյարը նախատեսված է այդ առարկաները ստերիլ վիճակում պահելու, տեղափոխելու և շտապ օգնության բրիգադի կողմից տնային պայմաններում հիվանդին առաջին օգնություն ցուցաբերելու համար:
Բժշկական վակուումային բալոնավոր բանկան օգտագործվում է վակուում թերապիայի նպատակով: Ռետինե բալոնի առկայությունը բացառում է վակուում ստանալու նպատակով կրակի օգտագործումը: Բանկայի միջոցով կատարվում է մարմնի ցավոտ հատվածի մերսում:
Մետաղյա ունելին (պինցետ) եղել և մնում է բժշկի, հատկապես վիրաբույժի կարևոր գործիքներից մեկը` վերքերը մշակելու և վիրահատություն կատարելու ժամանակ: Այն, ինչպես և մյուս բժշկական գործիքները, յուրաքանչյուր օգտագործումից առաջ ենթարկվում է մանրակրկիտ մանրէազերծման:
Հանքային ջրի բաժակները 19-րդ դարում հորինել են Շվեյցարիայի բուժավայրերում: Հանքային ջուրը անհրաժեշտ էր խմել մեծ քանակով` 5լ և ավելի, քայլելով: Սակայն քայլելիս գլանաձև բաժակից ջուրը թափվում էր, իսկ տափակից` ոչ: Թթու կամ տաք հանքային ջուրը խմելիս ատամները դեղնում են ու փչանում, մինչդեռ ծորակից խմելու դեպքում ջուրը շրջանցում է ատամները և կուլ գնում: Հետագայում նման բաժակներ սկսեցին պատրաստել նաև Հայաստանի հանքային ջրերի բուժավայրերում` Ջերմուկում, Արզնիում, Դիլիջանում և այն:
Պղնձե թաս և գդալ, որոնցով դեղ են պատրաստում
Տարրբեր նյութերից պատրաստված բաժակները լինելով կենցաղային իր, բժշկի կողմից օգտագործվել են հիվանդին ջուր, բուժիչ թուրմեր խմացրելու և այլ նպատակների համար:
Ատամնաբուժական գործիքները լինում են տարբեր չափի, ձևի ու նշանակության: Դրանք դարերի ընթացքում աստիճանաբար կատարելագործվել են, ավելի հարմար դարձնելով բժշկի շխատանքը և արդյունավետ` բուժումը:
Տարբեր ձևի, չափի և նշանակության ձեռքի ափի էսպանդերները նախատեսված է ինչպես մարզիկների մարզվելու, այնպես էլ տարբեր նյարդային հիվանդությունների բուժման համար:
Չժանգոտվող մետաղից պատրաստված բժշկական գործիքներ և տուփ:
Ապակյա տափակ բաժակը նախատեսված է զբոսնելու ընթացքում հանքային ջուր խմելու համար, քանի որ տափակ լինելը թույլ չի տալիս, որ քայլելիս ջուրը թափվի:
Հանքային ջրի բաժակները 19-րդ դարում հորինել են Շվեյցարիայի բուժավայրերում: Հանքային ջուրը անհրաժեշտ էր խմել մեծ քանակով` 5լ և ավելի, քայլելով: Սակայն քայլելիս գլանաձև բաժակից ջուրը թափվում էր, իսկ տափակից` ոչ: Թթու կամ տաք հանքային ջուրը խմելիս ատամները դեղնում են ու փչանում, մինչդեռ ծորակից խմելու դեպքում ջուրը շրջանցում է ատամները և կուլ գնում: Հետագայում նման բաժակներ սկսեցին պատրաստել նաև Հայաստանի հանքային ջրերի բուժավայրերում` Ջերմուկում, Արզնիում, Դիլիջանում և այն:
Այս ասպիրատորը հորինել է փարիզեցի անվանի թերապևտ Ժորժ Դյոլաֆուան 1869 թ. որը այն կիրառել է պլևրիտների բուժման ժամանակ, էքսուդատները և տրանսուդատները արտածծելու նպատակով:
Մինինի լամպը կամ Կապույտ լույսը սարք է, որը կապույտ ապակիով շիկացման լամպի ինֆրակարմիր ճառագայթումը ֆոկուսացնելով ստեղծում է տաքացնող բուժական էֆեկտ: Այդ սարքով կարելի է բուժել հարբուխ, վերին շնչուղիների բորբոքում, ներքին ականջաբորբ, հայմորիտ, ցավով ուղեկցվող ախտաբանական վիճակներ և այլն: Սարքը հորինել է ռուս բժիշկ Ա. Մինինը (1851-1909):
Չժանգոտվող պողպատից պատրաստված էլեկտրական ստերիլիզատոր-եռոցը նախատեսված է թորած ջրի մեջ եռացնելու միջոցով վիրաբուժական գործիքները և այլ նյութերը մանրէազերծելու համար:
Կաթոցիչը ապակյա խողովակ է, որի մի ծայրը նեղացված է, իսկ մյուսին ամրացված ռետինե օդամղիչ գլան: Կիրառվում է կաթիլներով դոզավորված հեղուկ դեղեր աչքի և քթի մեջ կաթեցնելու համար:
Հոգնայի ռետինե տանձիկը նախատեսված է ուղիղ և հաստ աղիները լվանալու համար, ինչպես նաև այդ օրգանների մեջ հեղուկ դեղեր ներմղելու համար:
Ժանեի ներարկիչը նախատեսված է օրգանիզմից տարբեր հեղուկներ արտածծելու համար, խոռոչները լվանալու համար, ինչպես նաև հիվանդ օրգանիզմ զոնդի միջոցով հեղուկ կերակուր կամ դեղորայք ներմղելու համար:
Բժշկական էմալապատ թասիկ և ունելի: Այսպիսի թասիկը օգտագործվում է բժշկական հիմնարկներում` փոքր բժշկական գործիքները, ապակեղենը և նյութերը մանրէազերծելու և պահելու համար Ունելին հանդիսանում է կարևոր բժշկական գործիք վիրահատությունների և վիրակապությունների ժամանակ
Հանքային ջրի բաժակները 19-րդ դարում հորինել են Շվեյցարիայի բուժավայրերում: Հանքային ջուրը անհրաժեշտ էր խմել մեծ քանակով` 5լ և ավելի, քայլելով: Սակայն քայլելիս գլանաձև բաժակից ջուրը թափվում էր, իսկ տափակից` ոչ: Թթու կամ տաք հանքային ջուրը խմելիս ատամները դեղնում են ու փչանում, մինչդեռ ծորակից խմելու դեպքում ջուրը շրջանցում է ատամները և կուլ գնում: Հետագայում նման բաժակներ սկսեցին պատրաստել նաև Հայաստանի հանքային ջրերի բուժավայրերում` Ջերմուկում, Արզնիում, Դիլիջանում և այն:
Ծառի բնի մի հատվածից պատրաստված գլանաձև սնամեջ թմբուկ, որի վերին մասը փակված է այծի ձիգ կաշվով: Թմբուկը օգտագործվում է ինչպես ազգային երաժշտության մեջ այնպես էլ հմայական պարեր պարելիս: Երաժշտությունը կիրառվում է նաև հմայական պարերի միջոցով հիվանդների բուժման նպատակով:
Օբսիդիանը (Սատանի եղունգ, Վանակատ, Ապակեքար, Դեվե-գյոզու և այլն) բնական հրաբխային մուգ գույնի ապակի է: Այս միներալի վերաբերյալ առաջին գրառումը կատարվել է մ.թ.ա. 372-287թթ. ապրած հույն գիտնական Թեոֆրաստոսի կողմից: Քարե դարում օգտագործվել է քերիչ, դանակ, գեղարդ, մանգաղ և այլ իրեր պատրաստելու համար: Հին բժիշկները օբսիդիանե դանակով կատարել են վիրահատություններ: Գիտության կողմից ապացուցվել է, որ օբսիդիանե սայրով նշտարի կտրած վերքը ավելի արագ է լավանում, քան մետաղյա նշտարինը:
Այս ասպիրատորը հորինել է փարիզեցի անվանի թերապևտ Ժորժ Դյոլաֆուան 1869 թ. որը այն կիրառել է պլևրիտների բուժման ժամանակ, էքսուդատները և տրանսուդատները արտածծելու նպատակով:
Протаргол - препарат серебра, который обладает антисептическим, противовоспалительным и вяжущим действием. Широко используется в лечении воспалительно-гнойных процессов в офтальмологии, оториноларингологии, урологии, для лечения ринита, фарингита, отита у детей. В сравнении с антибиотиками Протаргол не приводит к дизбакериозу. Выпускается в виде водного раствора.
Հանքային ջրի բաժակները 19-րդ դարում հորինել են Շվեյցարիայի բուժավայրերում: Հանքային ջուրը անհրաժեշտ էր խմել մեծ քանակով` 5լ և ավելի, քայլելով: Սակայն քայլելիս գլանաձև բաժակից ջուրը թափվում էր, իսկ տափակից` ոչ: Թթու կամ տաք հանքային ջուրը խմելիս ատամները դեղնում են ու փչանում, մինչդեռ ծորակից խմելու դեպքում ջուրը շրջանցում է ատամները և կուլ գնում: Հետագայում նման բաժակներ սկսեցին պատրաստել նաև Հայաստանի հանքային ջրերի բուժավայրերում` Ջերմուկում, Արզնիում, Դիլիջանում և այն:
Մայրական կրծքի կաթ կթելու սարքը նախատեսված է կնոջ կրծքի կաթը ձեռքով կթելու համար:
Արյուն վերցնելու սարքի մետաղյա տուփ, վրան գրված է ,,ԽՍՀՄ, ք. Օդեսա, գործարան ,,Վետինստրումենտ’’:
Հանքային ջրի բաժակները 19-րդ դարում հորինել են Շվեյցարիայի բուժավայրերում: Հանքային ջուրը անհրաժեշտ էր խմել մեծ քանակով` 5լ և ավելի, քայլելով: Սակայն քայլելիս գլանաձև բաժակից ջուրը թափվում էր, իսկ տափակից` ոչ: Թթու կամ տաք հանքային ջուրը խմելիս ատամները դեղնում են ու փչանում, մինչդեռ ծորակից խմելու դեպքում ջուրը շրջանցում է ատամները և կուլ գնում: Հետագայում նման բաժակներ սկսեցին պատրաստել նաև Հայաստանի հանքային ջրերի բուժավայրերում` Ջերմուկում, Արզնիում, Դիլիջանում և այն:
Հանքային ջրի բաժակները 19-րդ դարում հորինել են Շվեյցարիայի բուժավայրերում: Հանքային ջուրը անհրաժեշտ էր խմել մեծ քանակով` 5լ և ավելի, քայլելով: Սակայն քայլելիս գլանաձև բաժակից ջուրը թափվում էր, իսկ տափակից` ոչ: Թթու կամ տաք հանքային ջուրը խմելիս ատամները դեղնում են ու փչանում, մինչդեռ ծորակից խմելու դեպքում ջուրը շրջանցում է ատամները և կուլ գնում: Հետագայում նման բաժակներ սկսեցին պատրաստել նաև Հայաստանի հանքային ջրերի բուժավայրերում` Ջերմուկում, Արզնիում, Դիլիջանում և այն:
Փայտե, մետաղե և պլաստմասե բժշկական և դեղագործական շպատելներ:
Տարբեր նշանակության բժշկա-վիրաբուժական գործիքներ:
Մայրական կրծքի կաթ կթելու սարքը նախատեսված է կնոջ կրծքի կաթը ձեռքով կթելու համար:
Դոց. Ն. Նաջարյանի արյան մակարդելիությունը որոշող սարքի փայտե տուփը, 20-րդ դ. առաջին կես Քիթ-կոկորդ-ականջաբույժ, պրոֆ. Նիկոլայ Նաջարյանը (1901-1973) երկար տարիներ աշխատել է ԵՊԲԻ և ԵԲԿԻ քիթ-կոկորդ-ականջաբուժության ամբիոններում: 1940-ական թթ. մշակել է արյան մակարդելիությունը որոշող սարք, որը կոչվել է իր անունով:
Խոշոր եղջերավոր անասունների կոտոշներից հնուց ի վեր պատրաստել են բաժակներ, որոնցով կարելի է խմել ինչպես ջուր, այնպես էլ գինի, օշարակ և այլ ըմպելիքներ: Հին բժիշկները այդպիսի բաժակները օգտագործել են հիվանդներին ջուր կամ բուժիչ թուրմեր խմացնելու համար: Դրանք օգտագործվել են նաև որպես բժշկական բանկաներ: